Ivo Andrić

Djelo Ive Andrića već je poodavno uvršteno u zlatni fond moderne srpske, bosanskohercegovačke i hrvatske književnosti, a ne samo u Jugoslaviji već i u svijetu ovjenčano je mnogim priznanjima i nagradama. Godine 1961. dobija Ivo Andrić, kao jedini južnoslovenski pisac, Nobelovu nagradu za književnost, a do današnjih dana spada u najprevodjenije književnike slovenskog juga.

Ivo Andrić, Srpski književnik, rodio se 9. oktobra 1892. godine u bosanskoj varoši Travnik, u siromašnoj  katoličkoj porodici, četrnaest godina poslije odluke Berlinskog kongresa prema kojoj Austro-Ugarska dobija pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu i tako okonča četristo godina dugu vladavinu osmanlijskog carstva u ovoj po vjeri, naciji i kulturi izuzetno složenoj oblasti. Tokom gimnazijskih dana u Sarajevu Andrić se aktivno pridružio pokretu južnoslovenski orijentisane omladine, koji kasnije dobija ime Mlada Bosna, te započinje s književnim stvaranjem. Godine 1911. u časopisu Bosanska vila objavljuje svoje prve stihove. Poslije velike mature, u jesen 1912. upisuje se na Kraljevsko sveučilište u Zagrebu, ali nakon godinu dana prelazi u Beč, a potom u Krakov gdje ga zatiče vijest o sarajevskom atentatu. Skoro istovremeno u Zagrebu mu objavljuju sedam pjesama u generacijskom zborniku Hrvatska mlada lirika. Za vrijeme ljetovanja u Splitu Andrić je uhapšen i utamničen pod sumnjom učešća u atentatu. Doživljaje i utiske iz mariborskog zatvora opisuje u lirskim fragmentima  svog prvjenca s ovidijevskim naslovom Ex ponto (1918, a na češkom 1919). Poslije trogodišnjeg tamnovanja i izgnanstva slijedi amnestija, prelazak u Zagreb, gdje se liječi od tuberkoloze, te zajedno s ostalim mladim piscima počinje sa izdavanjem časopisa Književni jug.

Neposredno po završetku rata i nastanku Kraljevine Jugoslavije prelazi u Beograd, gdje od 1920. pa sve do fašističke agresije na Jugoslaviju uglavnom radi u diplomatskoj službi. Postepeno se smjenjuju diplomatske misije u konzulatima i ambasadama predratne Jugoslavije u Vatikanu, Bukureštu, Trstu, Gracu (gdje uspješno brani doktorat), u Marseju, Parizu, Madridu, Briselu, pri Ligi naroda u Ženevi, da bi 1937. bio postavljen za pomoćnika ministra inostranih poslova, a 1939. postaje ambasador u Berlinu. Iako posao diplomate obavlja savjesno i uspješno, svoju misiju vidi u književnom stvaranju, u kojem se, s malim izuzecima, do kraja života vraća krajolicima iz djetinjstva – Bosni.  Na početku niza Andrićevih priča  inspirisanih kamenitom i turobnom zemljom „ zemljom mržnje i straha“ stoji Put Alije Djerzeleza (Cesta Aliji Djerzeleza, 1920, na češkom 1962), poslije kojih 1924, 1931. i 1936. godine izlaze zbirke jednostavno nazvane Pripovetke (Povídky). Zbirka priča iz 1936. godine na češki je prevedena 1938. pod nazivom Mara milostnice. Po Hitlerovom bombardovanju Jugoslavije u aprilu 1941. Andrić se vraća iz Berlina u Beograd, gdje živi povučeno i piše svoja najobimnija djela: Travničku hroniku  (Travnickou kroniku, češki 1958, 1964. i 1987), višegradsku hroniku Na Drini ćuprija (češki 1948. kao  Most přes Drinu, a 1987. kao  Most na Drině), i roman o pohlepniku u suknji Gospodjica (češki 1947. kao Slečna dělá peníze). Sve tri navedene knjige Andrić objavljuje odmah po oslobodjenju, 1945, kada se takodje angažuje u političkom i kulturnom životu nove, demokratske i federativne Jugoslavije. Pet godina je poslanik u skupštini Bosne i Hercegovine, a potom sve do kraja života stalno živi u Beogradu. Svoj opus širi s novom zbirkom pripovjedaka, s nekoliko studija i eseja i novelom Prokleta avlija (1954, češki kao Prokletý dvůr 1961. i 1987).

Andrićeva sabrana djela u deset knjiga su bila dopunjena nakon autorove smrti (13. marta 1975) sa još sedam novih tomova. U njima je, izmedju ostalog, objavljen nedovršeni roman Omerpaša Latas (1976, češki 1981), ciklus priča – portreta Kuća na osami, pozamašni izbor misli i zapažanja Znakovi pored puta, Andrićeva lirika, esejistika, književna kritika, te putopisi i dnevnički zapisi.  Na češkom su šezdesetih godina XX stoljeća izašle dvije manje zbirke pripovjedaka – Cesta Aliji Djerzeleza (1962) i  Žena, která neni (1967) – te knjižica za djecu Aska a Vlk ;  godine 1987. je izašlo trotomno izdanje koje pored Mostu na Drině i Travnické kroniky obuhvata i obimni izbor priča pod naslovom Vezírův slon, kao i novelu Prokletý dvůr.